Ultrasonografi (USG)

Ultrason, insan kulağının işitemiyeceği kadar yüksek frekanslı ses dalgalarını kullanarak iç organları görüntüleyen bir tanı yöntemidir. Ultrasonda radyasyon kullanılmaz. Bu nedenle gebelerde ve bebeklerde rahatlıkla kullanılabilir. Cihazdan gönderilen ses dalgaları, hasta vücudundan yansıdıktan sonra gene aynı cihaz tarafından algılanır. Yansıma farklılıkları organdan organa değişir.

Bu nedenle farklı yansımaların olduğu yapılar, farklı görüntüler verirler. Normal yapılar içindeki bir tümör ya da kist, ses demetlerini farklı yansıttığı için farklı yapıda gözlenir ve tanı konulur. Görüntü oluşturulması sırasında “prob” hasta vücudunda gezdirilirken, altında kalan bölümün kesit görüntüleri, hareketli organlar gibi ekranda kayar. Bu esnada radyolog tanı koyar. Elde edilen görüntülerin tanıda çok fazla bir katkısı yoktur. US işlemi, ihtisasları süresince US eğitimini alan radyologlarca yapılır.

Çekimin Amacı

Ultrason çoğunlukla karaciğer, safra kesesi, pankreas, dalak, böbrekler, mesane, yumurtalıklar ve rahim gibi karın içi organların görüntülenmesi için kullanılır.Bununla birlikte ultrason vücudun tüm organlarını (Beyin,göz,akciğer,meme,kalça,testis ve prostat gibi.) görüntülemek amacı ile kullanılabilir. Ultrason çekilmesi için başvuran hastaların en sık şikayeti karın ağrısıdır.

Karaciğer ve dalak gibi karın içi organların büyümesi, safra kesesi ve böbrek taşları, apandisit, yumurtalık kistleri ve karın içindeki tümörler ultrason ile teşhis edilebilen hastalıklardan bazılarıdır. Ayrıca kadınlarda yumurtalık ve rahim karından incelenebileceği daha detaylı inceleme için vajene yerleştirilen özel bir prob kullanılabilir. Erkeklerde de prostat incelemesi karından yapılabileceği gibi detaylı inceleme makata yerleştirilen özel bir prob ile yapılır.

Ultrason İncelemesi Hazırlığı

Karın içindeki organların ultrasonu için erişkinlerde hastanın 8-12 saat süre ile aç karna olması gerekir.1 aya kadar çocuklarda emzirme süresi kadar, 5 yaşına kadar çocuklarda 4 saatlik, 10 yaşına kadar olanlarda 6 saatlik açlık gereklidir. Ayrıca mesane, yumurtalıklar ve rahimin incelenmesi eğer karından yapılacaksa hastanın idrarına sıkışık olması gerekir. Bunun dışında başka bir hazırlık gerekmez.

Ultrason Çekimi ve Yan Etkileri

Hasta sırtüstü yatar. Cilt üzerine jel sürülür. “Prob” adı verilen cihaz ile karın içindeki organlar cilt üzerinden radyoloji uzmanı tarafından incelenir.

Bugüne kadar gebelikte ve diğer incelemelerde gösterilebilen bir yan etkisi yoktur.

Portable Ultrasonografi (USG)

USG , Radyoloji uzmanı tarafından çekilen, yorumlanan ve raporlandırılan yüksek frekanslı ses dalgalarını kullanarak iç organları görüntüleyen bir tanı yöntemidir. Kolay taşınabilir olması ve Ultrasonda radyasyon kullanılmaması USG işlemini önemli bir muayene yöntemi haline getirir.

Ultrasonografi Nedir?

Ultrasonografi ya da kısaltılmış adıyla USG, insan kulağının işitemiyeceği kadar yüksek frekanslı ses dalgalarını kullanarak iç organları görüntüleyen bir tanı yöntemidir. Ultrasonda radyasyon kullanılmadığından  gebelerde ve bebeklerde rahatlıkla kullanılan tıbbi görüntüleme yöntemidir. Cihazdan gönderilen ses dalgaları, hasta vücudundan yansıdıktan sonra gene aynı cihaz tarafından algılanır ve görüntü elde edilir.  Yansıma farklılıkları organdan organa değişir.

Bu nedenle farklı yansımaların olduğu yapılar, farklı görüntüler verirler. Normal yapılar içindeki bir tümör ya da kist, ses demetlerini farklı yansıttığı için farklı yapıda gözlenir ve tanı konulur. Görüntü oluşturulması sırasında “prob” hasta vücudunda gezdirilirken, altında kalan bölümün kesit görüntüleri, hareketli organlar gibi ekranda kayar.

Ultrason Nasıl Uygulanır?

Ultrasonografi işlemi cihazının özel bir probu (elle tutulan küçük bir cihaz) kullanılarak yapılır. Çekimi yapabilmek için ultrason ile bakılacak bölgeye jel sürülür. Bu jel ses dalgalarının iletilmesi için ideal bir ortam sağlar ve hava oluşmasını engeller. Prob, ses dalgalarını vücuda iletilir ve vücuttan geri yansıyan ses dalgalarını toplayarak görüntüyü oluşturan ultrason cihazına iletir. Ultrason cihazı prob aracılığı ile gönderilen ses dalgalarını görüntü haline getirir. Prob, çekilen bölgede gezdirildikçe taranan bölgeden görüntüler toplanmış olur.  İşlem sonrası temizlik ise oldukça basit olup, kullanılan jel peçeteyle vücuttan kolayca silinir.

Ultrason Hangi Amaçlarla Yapılır?

Ultrason çok sayıdaki hastalığın tanısında kullanılan bir tıbbi görüntüleme yöntemi olduğu gibi bazı girişimsel radyoloji işlemlerinde rehber olarak kullanılır. Ayrıca hamilelerde kullanımının güvenli olması nedeniyle gebelik takiplerinde özellikle tercih edilen bir yöntemdir.

Tanısal amaçla yapılan ultrason ile;

  • Kalp ve aort gibi ana damarlardaki yapısal bozukluklar
  • Safra kesesindeki tıkanıklıklar, safra taşları
  • Tiroidin iyi veya kötü huylu tümörleri
  • Karaciğer yağlanması, hidronefroz gibi abdominal (karın) organların ve böbreklerin hastalıkları
  • Testislerin yapısal sorunları
  • Memedeki iyi ya da kötü huylu kitleler
  • Rahim duvarında ve yumurtalıklarda kalınlaşma, kitle gibi düzensizlikler
  • Bebeklerde kalça, beyin ve omuriliğin değerlendirilmesi gibi incelemeler yapılır.

Gebelikte USG ile;

  • Fetüsün boyutlarını ve pozisyonunu belirlemek
  • Çoğul gebelik gibi durumları konfirme etmek
  • Gebeliğin haftasını hesaplamak
  • Down sendromu gibi bazı genetik sorunlara bağlı gelişebilecek ense kalınlığı gibi özellikleri değerlendirmek
  • Fetusun beyin, omurilik, kalp ve diğer vücut kısımlarındaki anormallikleri tespit etmek
  • Fetüsün içerisinde yüzdüğü amniyotik sıvının yeterli miktarda olup olmadığına bakmak gibi incelemeler yapılır.

Ultrason Çeşitleri


Abdominal Ultrason
Abdominal ultrason; karın boşluğundaki majör organlar olan karaciğer, dalak, safra kesesi, pankreas ve böbreğin incelenmesi amacıyla yapılır. Abdominal ultrason ile tespit edilebilecek hastalıklar şu şekildedir:

  • Kan pıhtısı
  • Karaciğer, dalak ve böbrek gibi organlardaki büyüme
  • Safra taşı
  • Karın içinde sıvı birikmesi
  • Göbek fıtığı
  • Pankreas iltihabı (pankreatit)
  • Böbrek kanseri
  • Böbrek taşı
  • Apandisit
  • Karaciğer kanseri
  • Karın içi tümörler

Karın içerisinden biyopsi için örnek alınması, kist veya sıvı boşaltılması gibi işlemler içinde abdominal ultrasondan yardım alınabilir.

Pelvik Ultrason
Pelvik ultrason, mesanenin değerlendirilmesi amacıyla yapılır. Kadınlarda pelvik ultrasonla rahim, overler (yumurtalıklar), serviks (rahim ağzı), fallop tüpleri ve vajina da değerlendirilir. Erkeklerde ise mesaneye ek olarak prostat bezi ve seminal veziküller görüntülenir. Kadınlarda pelvik ultrasonun kullanım amaçları şu şekildedir:

  • Yumurtalık, rahim veya mesane kanseri
  • Yumurtalık ve rahimde kist, fibroid gibi iyi huylu yapıların tespiti
  • Kasık ağrısı, aşırı adet kanaması gibi durumların araştırılması
  • Fertilitenin (Kısırlığın) araştırılması ve tedavisi
  • Yumurtalıkların, tüplerin ve rahmin enfeksiyonu olan pelvik inflamatuar hastalığının (PIH’nın) değerlendirilmesi
  • Rahim kalınlaşması, yumurtalıklarda kist görünümü gibi durumların tespiti ve takibi

Pelvik ultrason, RİA (Rahim İçi Araç, spiral) takılması, endometrial biyopsi alınması gibi işlemlerde de yol gösterici olarak kullanılabilir.Erkeklerde pelvik ultrasonun kullanım amaçları ise şöyledir:

  • Prostat ve seminal veziküllerdeki yapısal bozuklukların, tümöral dokuların tespiti
  • Mesane taşı veya mesane kanseri gibi hastalıkların tanısı

Transvajinal Ultrason
Transvajinal ultrasonda prob, vajinal bölgeden içeri ilerletilir ve böylece ses dalgaları serviks, rahim ve yumurtalık gibi yapılara daha doğrudan iletilmiş olur. Transvajinal ve pelvik ultrason ile araştırılan durumlar benzerdir. Transvajinal yöntem, pelvik ultrasona göre daha ayrıntılı ve net görüntüler sağlayabilir.

Meme Ultrasonu
Memede kitle, meme cildinde ve dokusunda değişim, meme ucundan akıntı gelmesi, memede ağrı gibi şikayetlerin değerlendirilmesinde meme ultrasonu kullanılabilir. Meme ultrasonunda şüpheli bir durum görülmesi durumunda mamografiye başvurulabilir.Meme kanseri taramasında mamografi ile birlikte meme USG yapılabilir.

Tiroid Ultrasonu
Tiroit ultrasonu hem tiroit bezinin hem de tiroit bezinin üzerinde yer alan küçük paratiroid bezlerinin değerlendirilmesinde kullanılabilir. Tiroit ultrasonu ile tiroitteki nodül, kist ve tümör dokuları görüntülenebilir.

Transrektal Ultrason
Ultrason probunun anüsten içeri ilerletiliği ultrason çeşididir. Transrektal ultrason ile kalın bağırsağın bir kısmı olan rektum ve prostat değerlendirilir. Prostat büyümesinde de transrektal ultrasona başvurulur. Bu ultrason aynı zamanda prostattan biyopsi örneği almak için de kullanılabilir.

Beyin Ultrasonu
Kranial ultrason ya da diğer adıyla beyin ultrasonu, özellikle bebeklerde yapılan bir işlemdir. Yetişkinlerde kafatası kemikleri sertleşmiş ve kaynaşmış olduğundan ve ses dalgaları kemik arkasındaki yapıları tam göstermediğinden beyin ultrasonu yeterince iyi sonuç vermez. Ancak bebeklerde kafatası kemikleri tam olarak birleşmediğinden beyin içerisindeki majör yapıları görmek mümkün olur.

İnceleme Öncesi Hazırlığınız Nasıl Olmalı?

Ultrason çekimi öncesi genellikle ek bir hazırlığa gerek duyulmaz. Ancak karın içindeki bir organ (karaciğer, böbrek v.b.) incelenecek ise hastanın aç olması, oluşabilecek gazı engelleyerek incelemenin daha kaliteli gerçekleşmesini sağlar. Bu nedenle karın bölgesindeki incelemeler için en az 6-7 saatlik açlık gereklidir. Bu süre içerisinde sigara dahil hiç bir şey yenilip içilmemelidir. Bunun yanı sıra pelvik ultrason gibi çekimler için ise mesanenin dolu olması gerekir. Bu yüzden işlem öncesi hastanın bol su içerek idrara sıkışması istenebilir.  Hastanın konforu açısından ultrason çekimi öncesi rahat kıyafetlerin giyilmesi  önerilir. İnceleme sırasında gözlük, saat, metal eşya gibi cisimlerin çıkartılması gerekmez. Ancak incelenecek bölgenin, probla temas alanının sağlanması için açıkta olması gerekir.

Ultrason uygulama süresi ne kadardır?

Ultrason çekiminin süresi çekilecek ultrasonun çeşidine göre değişken olup, ortalama süre 15-30 dakika civarındadır.